Historia

1. POCZĄTEK

Budynek Bieszczadzkiego Domu Kultury w Lesku powstał początkiem lat trzydziestych XX wieku. Początkowo stanowił siedzibę Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Dom „Sokoła” był potrzebny nie tylko członkom Towarzystwa, ale też dla ogólnej działalności kulturalnej w mieście. Jego budowę zainicjował i częściowo zrealizował burmistrz Aleksander Śliżyński. Dzieła dokończył już jego następca Marceli Ochęduszko. Budynek „Sokoła” powstawał w dużej mierze w czynie społecznym. Na jego budowę organizowano zbiórki pieniędzy, urządzano imprezy, pokazywano spektakle. Plac pod budowę podarował Towarzystwu August hr. Krasicki. Dokumentację techniczną opracował zapewne jedyny w tym czasie w Lesku architekt Chomiak. Pierwszy program artystyczny przygotowany przez uczennice Szkoły Żeńskiej odbył się na otwarciu budynku „Sokoła” 8.12.1931 r. W gmachu została urządzona duża sala widowiskowa wraz ze sceną oraz dwiema garderobami i magazynem teatralnym. Scena była oświetlona światłem elektrycznym sufitowym i kinkietami. Posiadała również dwa ruchome reflektory. Nad drzwiami wejściowymi na całej szerokości sali wybudowano balkon. Pomieszczenia ogrzewały duże piece kaflowe, w których palono drewnem bukowym. Pierwszym prezesem leskiego „Sokoła” był Marceli Ochęduszko – dyrektor Szkoły Męskiej, a po nim, aż do wybuchu wojny, funkcję tę sprawował Józef Tomasik – znany leski adwokat. Po ukończeniu budowy i urządzeniu wnętrz siedziba leskiego „Sokoła” stała się centrum życia kulturalnego miasta. Ożywiła się działalność istniejących już dawniej zespołów artystycznych, które znalazły dogodne miejsce do przygotowywania swych występów.

2. OKRES WOJNY I LATA POWOJENNE

W Lesku wojska niemieckie były już 9 września. Po ich wycofaniu się na linię Sanu nadciągnęły wojska sowieckie. Opuszczony budynek „Sokoła” zajęły okupanckie władze. W czerwcu 1941 roku Niemcy, rozpoczynając atak na Związek Radziecki, ponownie wkroczyli do Leska. Za okupacji niemieckiej budynek „Sokoła” stał przeważnie pusty. Okresowo sala widowiskowa służyła za magazyn żyta, które rolnicy z powiatu oddawali na przymusowe kontyngenty. Na piętrze budynku mieszkał rumuński volksdeutsch, który prowadził tam piwiarnię, oczywiście tylko dla Niemców. Podczas działań wojennych w lecie 1944 roku, gdy front sowiecki przesuwał się na zachód, budynek „Sokoła” został ostrzelany i spłonął. Późną jesienią, już po wyzwoleniu, salę widowiskową przykryto prowizorycznym dachem. Służyła ona jakiś czas za salę na zebrania i akademie. Pod koniec lat czterdziestych zniknęły z życia publicznego przedwojenne, teraz już zakazane organizacje i stowarzyszenia społeczne. „Sokoła” też nie było. Jego siedziba, jako jeden z największych budynków w mieście, została zajęta przez nowe władze. Salę przykryto kasetonowym sufitem i położono nowy dach. Budynek po raz pierwszy w jego historii otynkowano z zewnątrz. Roboty prowadził fachowo i bardzo starannie leski technik budowlany Jan Rządca. Po remoncie w budynku „Sokoła” mieścił się Komitet Powiatowy PZPR. Część pomieszczeń na piętrze przeznaczona była na pokoje gościnne dla przyjezdnych towarzyszy oraz prelegentów. W sali odbywały się wystąpienia, instruktaże i szkolenia, a także obchody uroczystości państwowych. Ten stan rzeczy trwał aż do budowy w latach siedemdziesiątych „domu partii” koło parku.

3. LATA SZEŚĆDZIESIĄTE I SIEDEMDZIESIĄTE

Po wybudowaniu „domu partii” Komitet PZPR wyniósł się z siedziby „Sokoła”. Teraz znalazł tu miejsce Powiatowy Dom Kultury. W połowie lat sześćdziesiątych, kiedy Bieszczady stawały się modne i rozwijała się turystyka, położone przy tzw. pętli bieszczadzkiej Lesko stało się ważnym ośrodkiem turystycznym. Potrzebą chwili stała się popularyzacja wiedzy o regionie. Wtedy właśnie na szczytowej ścianie byłego domu „Sokoła”, wyeksponowanej w kierunku głównej ulicy miasta i Plant, zaprojektowana i wykonana została przez Edwarda Barana (studenta Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie) ogromna mapa turystyczna regionu bieszczadzkiego. Były tam zarysowane kompleksy leśne Bieszczadów, pasma górskie z połoninami, był zaznaczony ukończony już Zalew Myczkowiecki i znajdująca się w budowie tama na Sanie ze zbiornikiem solińskim. Oznaczono nawet kolejkę wysokotorową w Cisnej. Mapa przetrwała kilka dobrych lat. Niestety, przyszedł kolejny pierwszy sekretarz i zaczęły się przeróbki. Postanowiono mapę zamalować. Nie pomogły prośby i interwencje mieszkańców. Goła ściana nie została wykorzystana w lepszy sposób, a ładna ozdoba miasta zniknęła.

W 1973 roku stanowisko dyrektora domu kultury, który od tej pory zaczął funkcjonować pod nazwą Rejonowy Dom Kultury objął Stanisław Lipa. Jego następcą w 1976 roku został Andrzej Potocki, znany do dziś pisarz i dziennikarz, wydawca wielu książek o dziedzictwie kulturowym i naturalnym regionu podkarpackiego i Bieszczad. Z jego inicjatywy w 1977 roku odbyła się pierwsza wystawa twórców bieszczadzkich w zabytkowym budynku Synagogi. Tak rozpoczęła się oficjalna działalność wystawiennicza Galerii Sztuki Synagoga.

4. REJONOWY DOM KULTURY - LATA OSIEMDZIESIĄTE

Rejonowy Dom Kultury w Lesku (ówczesna nazwa BDK) w latach 80. mieścił się wciąż w tym samym lecz zniszczonym już budynku dawnego „Sokoła” przy ulicy Świerczewskiego 1 (obecnie Piłsudskiego). Pod pieczą domu kultury znajdował się oprócz Galerii Synagoga budynek leskiego kina. Rzecz jednak w tym, że żaden z wymienionych budynków nie spełniał należycie swoich funkcji i nie gwarantował właściwych warunków pracy. Wilgoć, ciasnota, sypiące się tynki to tylko niektóre bolączki kulturalnej bazy lokalowej. Poprzedni dyrektor placówki Andrzej Potocki rozpoczął remont budynku przy ul. Świerczewskiego 1. Inwestycja ta nie zapewniła jednak placówce odpowiednich perspektyw działania. Aspiracje środowiska były znacznie większe. Dlatego też dyrektor Małgorzata Bielinis (następczyni Potockiego) zaproponowała rozwiązanie bardziej śmiałe, połączone z rozbudową i modernizacją całego budynku. Na czas remontu działalność RDK została przeniesiona do Synagogi. Zaakceptowany projekt remontowy RDK zawierał oprócz remontu generalnego rozbudowę Domu Kultury, m.in. poprzez podwyższenie go o jedną kondygnację. W 1985 roku wykonania remontu podjęło się Spółdzielcze Przedsiębiorstwo Produkcji Prefabrykatów i Robót Instalacyjnych w Jaśle oraz Rejonowy zakład w Hoczwi. Remont potrwał do maja 1989 roku. Kończony był już za kadencji p.o. Dyrektora Rejonowego Domu Kultury Zenona Martingera.

5. BIESZCZADZKI DOM KULTURY – LATA DZIEWIĘĆDZIESIĄTE

W dniu 20.12.1990 r. decyzją Rady Miasta i Gminy Rejonowy Dom Kultury zyskuję nową nazwę – Bieszczadzki Dom Kultury. Na czele placówki staje Dyrektor Ewa Baranowska. W maju 1992 roku pod opiekę BDK dochodzą baseny kąpielowe. W BDK odbywają się zajęcia z Młodzieżową Orkiestrą Dętą pod batutą Pana Władysława Teśniarza, zespołu tańca disco „Riviera”,Dziecięcego Zespołu Tanecznego „Żabki”. Dwa razy w tygodniu odbywają się spotkania sekcji elektroniczno-komputerowej, plastycznej oraz fotograficznej. Swoje zajęcia realizuje Młodzieżowy Klub Szachowy, filia Szkoły Muzycznej w Sanoku i Społeczne Ognisko Muzyczne. W Synagodze odbywają się spotkania Towarzystwa Miłośników Leska i Okolic. Ukazują się pierwsze wydania kwartalnika „Wiadomości Leskie” Wieczorami hałasuje Sekcja Zespołów Rockowych. W 1991 roku po raz pierwszy w leskim amfiteatrze odbywa się Piknik Country. Cykliczna impreza ma formę festiwalu, podczas którego występują zespoły grające muzykę country. Festiwal trwa dwa dni. Dodatkową atrakcją są przejażdżki konne oraz kiermasz gadżetów.

6. XXI WIEK

Początek XXI wieku to nadal Dom Kultury pod kierownictwem Pani Ewy Baranowskiej. Koncerty odbywające się corocznie w pierwszy weekend lipca pod nazwą Country w Bieszczadach przyciągają coraz większe rzesze zwolenników. Koncertom towarzyszy teraz Zlot Motocyklistów organizowany przez Krośnieński Klub Motocyklowy, atrakcje w postaci centrum gastronomicznego, konnych przejażdżek czy wesołego miasteczka. Na scenie występują gwiazdy polskiej sceny country, takie jak Lonstar, Tomasz Szwed z zespołem „Whisky River”. Imprezę prowadzi Korneliusz Pacuda.

W kanon leskich wydarzeń wpisują się „Koncerty dla Ciebie” oraz dyskoteki dla młodzieży organizowane w amfiteatrze nad Sanem, imprezy obchodów Dni Leska czy zawody jeździeckie w skokach przez przeszkody organizowane na hipodromie pod Zamkiem Krasickich. W budynku BDK odbywają się stałe zajęcia dla dzieci i młodzieży w zakresie tańca, muzyki, śpiewu oraz prac plastycznych. Swoje spotkania maja również lescy seniorzy. Pod okiem Pana Władysława Teśniarza prężnie działa Orkiestra Dęta. W sezonie wiosenno–letnim otwierana jest wystawa artystów bieszczadzkich w leskiej Synagodze.

W roku 2007 stanowisko dyrektorskie bieszczadzkiego Domu Kultury obejmuję Pani Bożena Czuryk. Dziecięcy Zespół Taneczny „Żabki” powiększył się już do takich rozmiarów, że musiał zostać podzielony na: „Foks” - wiekowo najstarszą grupę, „Bieszczadzkie Żabki” - grupę średnią oraz „Mini Żabki” i „Kijanki” - grypy najmłodsze. Choreografią zajmują się panie Alina Lis i Małgorzata Lis. BDK jest także siedzibą redakcji miesięcznika lokalnego „Echo Bieszczadów”.

2010 rok to inwestycja pod nazwą „Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej w Gminie Lesko”. W ramach termomodernizacji w obiekcie BDK docieplono ściany zewnętrzne i wykonano elewacje, wymieniono stolarkę okienną i drzwiową, wymieniono zewnętrzne parapety okienne, wykonano nowe obróbki blacharskie i przeprowadzono wymianę instalacji odgromowych.

Wystawy artystyczne to nie tylko leska Synagoga lecz także Mała Galeria w budynku Bieszczadzkiego Domu Kultury. Od początku Komisarzem Wystaw była Pani Jolanta Kordyaczny. Przygotowywała wystawy miesiąc po miesiącu przez wiele lat, tworząc niezwykle ważne dla miasta spotkania z kulturą wyższą, gdzie podczas wernisaży czy finisaży można rozmawiać z artystami, i dyskutować o sztuce. Do udziału w wystawach zapraszani są do dziś znani malarze, rzeźbiarze, graficy, fotograficy, hobbyści czy historycy.

W lipcu 2018 roku dyrektorstwo obejmuje Pani Maria Petka-Fundanicz. Po raz pierwszy organizowane są miejskie jarmarki świąteczne, które spotykają się z ogromnym zainteresowaniem i aprobatą mieszkańców. Towarzyszą im również konkursy i występy artystyczne. Nadal odbywają się wszystkie cykliczne imprezy organizowane od lat przez BDK. W nowej odsłonie w 2019 roku odbywają się Dni Leska, które rozłożone są na cały miesiąc maj. Mieszkańcy maja okazję wybrać się na kilka koncertów w różnych miejscach miasta, wystawy plenerowe i spektakle teatralne. Rok kończy się wspaniałym sylwestrem na miejskim rynku, na którym gwiazdą wieczoru jest zespół ExMaanam.

Z początkiem roku 2020 dyrektorem BDK zostaje Pani Agnieszka Nanaszko. Rok 2020 okazuję się dla wszystkich również dla kultury niezwykle ciężki. Od marca czyli początku pandemii COVID-19 wstrzymane zostają wydarzenia kulturalne i zajęcia stacjonarne. Wznowiona w czerwcu działalność BDK jest jednak mocno ograniczona licznymi obostrzeniami i zasadami sanitarnymi. Mimo to z zachowaniem zaleceń sanepidu w sezonie wiosenno-letnim udaje się zorganizować kilka wydarzeń w tym: pokazy kina plenerowego w leskim amfiteatrze, dni otwarte Galerii Sztuki Synagoga z pokazami prac regionalnych artystów i warsztatami rękodzieła, a także dancingi i koncert na zakończenie wakacji.

W październiku z okazji obchodów 550-lecia istnienia miasta Leska w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Lesku zrealizowana zostaje wystawa „Jedno życie leskie – dziejowe szelesty miasta”, na którą BDK otrzymał dofinansowanie ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach projektu Patriotyzm Jutra. Zwiedzający napotka tu niezwykłe połączenie muzyki, światła i dźwięku. Eksponaty związane z historią Leska zostały zgromadzone dzięki uprzejmości mieszkańców Leska, którzy podarowali na wystawę przedmioty ze swoich zbiorów. Autorem wystawy i pomysłodawcą jej niekonwencjonalnej i rzadko spotykanej formy jest Jarosław Figura, a muzykę do poszczególnych pomieszczeń skomponowała Julia Owczarek.

Koniec roku 2020 to czas modernizacji kotłowni BDK wraz z całą instalacją grzewczą. W tym czasie BDK objęty zostaje też projektem „Przebudowa Bieszczadzkiego Domu Kultury w Lesku oraz wykonanie prac konserwatorskich przy budynku synagogi w Lesku”. Zakres prac obejmie m.in.: przebudowę sali widowiskowej na salę widowiskowo-kinową i poprawę jej funkcjonalności, zakup wyposażenia tej sali - w tym systemu kinowego oraz nagłośnienia dla BDK, montaż pochylni zewnętrznej i transportera schodowego dla obsługi osób niepełnosprawnych oraz prace konserwatorskie i zabezpieczające w zabytkowym budynku leskiej Synagogi (powstrzymanie procesu zawilgocenia murów i degradacji tynków)

Historia znowu zatoczyła koło i podobnie jak w latach 80. dom kultury, na czas remontu zmienia siedzibę, którą teraz są budynek byłego Publicznego Gimnazjum w Lesku oraz Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Lesku.

Opracowano na podstawie:

Bolesław Baraniecki „Opowieści leskie. Z pamięci i fotografii”.
Józef Budziak „Dzieje Leska 1918-1939”
Archiwum własne BDK.