Sezon zimowego ogrzewania mieszkań w budynkach wielo i
jednorodzinnych, to każdego roku okres zwiększonej ilości interwencji
strażaków w domach i mieszkaniach, czyli tam, gdzie teoretycznie
powinniśmy się czuć najbezpieczniej. Statystyki Państwowej Straży
Pożarnej odnotowują wtedy wzrost liczby ofiar śmiertelnych i osób
poszkodowanych. Najczęściej wzywani jesteśmy do zatruć tlenkiem węgla i
do pożarów.
Co to jest czad? Skąd się bierze?
Tlenek węgla jest bezbarwnym i bezwonnym silnie trującym gazem.
Powstaje podczas procesu niepełnego spalania materiałów palnych, w tym
paliw, które występuje przy niedostatku tlenu w otaczającej atmosferze.
Dlaczego jest niebezpieczny?
Tlenek węgla jest gazem niewyczuwalnym zmysłami człowieka (bezwonny,
bezbarwny i pozbawiony smaku). Dostaje się do organizmu przez układ
oddechowy, a następnie jest wchłaniany do krwiobiegu. Uniemożliwia
prawidłowe rozprowadzanie tlenu we krwi, powodując przy długotrwałym
narażeniu (w większych dawkach) śmierć przez uduszenie.
Jakie są objawy zatrucia tlenkiem węgla?
- ból głowy,
- ogólne zmęczenie,
- duszności,
- trudności z oddychaniem, oddech przyspieszony, nieregularny,
- senność,
- nudności.
Osłabienie i znużenie, które czuje zaczadzony, a także zaburzenia
orientacji i zdolności oceny zagrożenia powodują, że jest on całkowicie
bierny (nie ucieka z miejsca nagromadzenia trucizny), traci przytomność i
– jeśli nikt nie przyjdzie mu z pomocą – umiera.
Jak pomóc przy zatruciu tlenkiem węgla?
W przypadku zatrucia tlenkiem węgla należy:
- zapewnić dopływ świeżego czystego powietrza; w skrajnych przypadkach wybijając szyby w oknie,
- wynieść osobę poszkodowaną w bezpieczne miejsce, jeśli nie stanowi
to zagrożenia dla zdrowia osoby ratującej; w przypadku istnienia takiego
zagrożenia pozostawić przeprowadzenie akcji służbom ratowniczym,
- wezwać służby ratownicze (pogotowie ratunkowe, PSP),
- jak najszybciej podać tlen,
- jeżeli osoba poszkodowana nie oddycha, ma zatrzymaną akcję serca,
należy natychmiast zastosować sztuczne oddychanie np. metodą usta – usta
oraz masaż serca,
- nie wolno wpadać w panikę, kiedy znajdziemy dziecko lub dorosłego z
objawami zaburzenia świadomości w kuchni, łazience lub garażu; należy
jak najszybciej przystąpić do udzielania pierwszej pomocy.
Co jest główną przyczyną zaczadzeń?
Głównym źródłem zatruć w budynkach mieszkalnych jest niesprawność przewodów kominowych: wentylacyjnych, spalinowych i dymowych.
Wadliwe działanie wspomnianych przewodów może wynikać z:
- ich nieszczelności,
- braku konserwacji, w tym czyszczenia,
- wad konstrukcyjnych,
- niedostosowania istniejącego systemu wentylacji do standardów
szczelności stosowanych okien i drzwi, w związku z wymianą starych okien
i drzwi na nowe.
Powyższe może prowadzić do niedrożności przewodów, braku ciągu, a
nawet do powstawania zjawiska ciągu wstecznego, polegającego na tym, że
dym zamiast wydostawać się przewodem kominowym na zewnątrz, cofa się z
powrotem do pomieszczenia.
Co zrobić by uniknąć zaczadzenia?
W celu uniknięcia zaczadzenia należy:
- przeprowadzać kontrole techniczne, w tym sprawdzanie szczelności
przewodów kominowych, ich systematyczne czyszczenie oraz sprawdzanie
występowania dostatecznego ciągu powietrza,
- użytkować sprawne techniczne urządzenia, w których odbywa się proces spalania, zgodnie z instrukcją producenta,
- stosować urządzenia posiadające stosowne dopuszczenia w zakresie
wprowadzenia do obrotu; w sytuacjach wątpliwych należy żądać okazania
wystawionej przez producenta lub importera urządzenia tzw. deklaracji
zgodności, tj. dokumentu zawierającego informacje o specyfikacji
technicznej oraz przeznaczeniu i zakresie stosowania danego urządzenia,
- nie zaklejać i nie zasłaniać w inny sposób kratek wentylacyjnych,
- w przypadku wymiany okien na nowe, sprawdzić poprawność działania
wentylacji, ponieważ nowe okna są najczęściej o wiele bardziej szczelne w
stosunku do wcześniej stosowanych w budynku i mogą pogarszać
wentylację,
- systematycznie sprawdzać ciąg powietrza, np. poprzez przykładanie
kartki papieru do otworu bądź kratki wentylacyjnej; jeśli nic nie
zakłóca wentylacji, kartka powinna przywrzeć do wyżej wspomnianego
otworu lub kratki,
- często wietrzyć pomieszczenie, w których odbywa się proces spalania
(kuchnie, łazienki wyposażone w termy gazowe), a najlepiej zapewnić,
nawet niewielkie, rozszczelnienie okien,
- nie bagatelizować objawów duszności, bólów i zawrotów głowy,
nudności, wymiotów, oszołomienia, osłabienia, przyspieszenia czynności
serca i oddychania, gdyż mogą być sygnałem, że ulegamy zatruciu czadem; w
takiej sytuacji należy natychmiast przewietrzyć pomieszczenie, w którym
się znajdujemy i zasięgnąć porady lekarskiej,
- w trosce o własne bezpieczeństwo, warto rozważyć zamontowanie w domu
czujników tlenku węgla. Koszt zamontowania takich czujników jest
niewspółmiernie niski do korzyści, jakie daje zastosowanie tego typu
urządzeń (łącznie z uratowaniem najwyższej wartości, jaką jest nasze
życie).
Na co zwracać uwagę przy zakupie czujników tlenku węgla?
Mając na uwadze potrzebę potwierdzenia poprawności i skuteczności
działania czujnika tlenku węgla, przed dokonaniem zakupu urządzenia,
konieczne jest upewnienie się, że wyrób spełnia wymagania Polskiej
Normy:
PN-EN 50291-1:2010 „Urządzenia elektryczne do wykrywania
tlenku węgla w pomieszczeniach domowych. Część 1: Metody badań i
wymagania.”
Spełnienie wymagań powinno być potwierdzone certyfikatem wydaniem przez kompetentną jednostkę certyfikującą wyroby.
Gdzie i jak montować czujniki tlenku węgla?
Czujniki tego typu należy montować zgodnie z zaleceniami producenta.
Montaż większości z nich producenci zalecają na wysokości ok. 1,5 m od
podłogi. Czujniki tlenku węgla należy bezwzględnie umieszczać w każdym
pomieszczeniu, w którym znajduje się wyposażenie stanowiące potencjalne
źródło emisji tlenku węgla oraz w pomieszczeniach sąsiadujących, w
których mieszkańcy spędzają dużo czasu.
Pożary w domach i mieszkaniach
Przyczyny pożarów od lat ciągle się powtarzają. Dominujące
ich grupy, to podpalenia, nieostrożność osób zarówno dorosłych, jak i
nieletnich, wady lub niewłaściwa eksploatacja urządzeń i instalacji
elektrycznych oraz wady i zła obsługa urządzeń grzewczych.
W zakresie eksploatacji urządzeń elektrycznych:
- nie stosuj bezpieczników o większej mocy niż dopuszczalna, nie naprawiaj ich,
- używaj tylko tyle odbiorników prądu elektrycznego na ile obliczono
moc instalacji elektrycznej – nadmierne obciążenie instalacji powoduje
przegrzewanie się kabli i przewodów oraz wypalanie styków w gniazdkach i
puszkach rozgałęźnych; jednoczesne włączenie opiekacza, żelazka i
czajnika powoduje duże obciążenie eksploatowanej instalacji,
- nie używaj urządzeń uszkodzonych,
- zlecaj przeglądy techniczne urządzeń elektrycznych i gazowych wyłącznie osobom uprawnionym do ich wykonywania,
- nie ustawiaj sprzętu telewizyjnego i radiowego w nie wentylowanych
regałach, na półkach obłożonych książkami i innymi materiałami palnymi –
przez powolne i długotrwałe nagrzewanie zakurzonych przedmiotów może
dojść do ich zapalenia,
- nie wykonuj prowizorycznych podłączeń do instalacji elektrycznej,
- używaj tylko urządzeń elektrycznych posiadających krajowe atesty i dopuszczenia,
- nie ustawiaj elektrycznych urządzeń grzewczych w pobliżu materiałów
palnych (mebli, firanek, itp.) – zachowaj odległość minimum 50 cm.
W zakresie eksploatacji urządzeń gazowych:
- w mieszkaniu przechowuj nie więcej niż 2 nie podłączone do urządzeń
gazowych butle gazowe, o ładunku nie przekraczającym 11 kg każda,
- nie przechowuj butli w pomieszczeniach usytuowanych poniżej poziomu
terenu (np. w piwnicach), ponieważ gaz propan-butan jest cięższy od
powietrza, może zalegać w pomieszczeniu grożąc wybuchem,
- nie zatykaj przewodów wentylacyjnych – w urządzeniach gazowych, w
przypadku braku wystarczającej ilości powietrza, nastąpi niezupełne
spalanie gazu, którego produktem może być trujący, niewyczuwalny tlenek
węgla (CO),
- zlecaj okresowe czyszczenie kanałów kominowych i wentylacyjnych –
niedrożne mogą być przyczyną śmiertelnych zatruć tlenkiem węgla,
szczególnie podczas kąpieli w łazienkach wyposażonych w gazowe
ogrzewacze wody,
- nie ogrzewaj pomieszczeń kuchnią gazową – takie praktyki mogą się skończyć poważnym zatruciem organizmu,
- używaj kuchni gazowej z wyłącznikiem przeciwwypływowym,
- używaj urządzeń gazowych posiadających krajowe atesty i dopuszczenia.
Zadbaj o warunki do ewakuacji na wypadek pożaru:
- nie stosuj krat w drzwiach i oknach, na klatkach schodowych i
przejściach między nimi oraz wyjściach na dach – krata utrudni ewakuację
podczas pożaru oraz wydłuży czas oczekiwania na pomoc strażaków; jeżeli
musisz, zakładaj kraty, które można otworzyć od wewnątrz. Klucz
przechowuj w miejscu, znanym wszystkim domownikom; pamiętaj, że podczas
pożaru może to być jedyna droga ewakuacji,
- nie zastawiaj sprzętami korytarzy i dojść do mieszkań – może to utrudnić ewakuację oraz dojście ratowników.
W zakresie posługiwania się ogniem otwartym:
- dopilnuj, by dzieci nie bawiły się ogniem, materiałami
pirotechnicznymi czy urządzeniami elektrycznymi, nigdy nie pozostawiaj
małoletnich dzieci bez opieki,
- nie pal śmieci w śmietnikach i nie dopuść do zaprószenia ognia w zsypie,
- nie pal papierosów w łóżku – ludzie giną nie tylko w pożarach
obejmujących całe mieszkanie; zdarza się, że zaprószenie ognia
niedopałkiem papierosa po zaśnięciu, prowadzi do śmiertelnego zatrucia,
- nie zapalaj świec w pobliżu materiałów łatwo zapalnych,
- nie pozostawiaj włączonej kuchenki bez dozoru – odparowanie wody z
garnka może doprowadzić do zwęglenia pozostałości, zapalenia ich i
silnego zadymienia mieszkania, szczególnie niebezpiecznego dla śpiących
osób; przypadkowe wygaszenie kuchenki podczas gotowania może również
doprowadzić do ulatniania się gazu i jego wybuchu,
- przestrzegaj zakazu używania wyrobów pirotechnicznych w pomieszczeniach,
- przestrzegaj instrukcji obsługi wyrobów pirotechnicznych,
- przestrzegaj wymagań prawa lokalnego w zakresie stosowania wyrobów pirotechnicznych,
- wyposaż mieszkanie w gaśnicę proszkową, minimum 2-kilogramową; taką
gaśnicą będziesz mógł bezpiecznie gasić palące się urządzenia
elektryczne pod napięciem,
- wyposaż mieszkanie w autonomiczną czujkę pożarową, alarmującą o
powstaniu dymu (podczas każdego pożaru wydzielają się duże ilości dymu).
Gdy opuszczasz mieszkanie:
- sprawdź czy zostały wyłączone wszystkie odbiorniki prądu i gazu,
- przed opuszczeniem domu na dłuższy czas odłącz zasilanie prądem elektrycznym oraz zakręć zawory wody i gazu,
- u sąsiadów pozostaw informację, gdzie będziesz przebywać.
Gdy powstanie pożar:
- zadzwoń do straży pożarnej pod numer – 998 lub z telefonu komórkowego 112,
- staraj się zejść na piętro poniżej palącego się mieszkania lub wyjść
na zewnątrz budynku – pamiętaj – dym unosi się do góry, nie wolno
zjeżdżać windami, nie należy otwierać drzwi, przez które wydobywa się
dym, gdyż dostarczenie większej ilości tlenu może spowodować szybki
rozwój pożaru i płomienie mogą nas poparzyć,
- jeżeli nie możesz opuścić mieszkania, nie otwieraj drzwi
prowadzących na korytarz, uszczelnij je, wzywaj krzykiem pomocy, wykonuj
polecenia strażaków,
- nie gaś wodą urządzeń elektrycznych, grozi to porażeniem prądem;
staraj się wyciągnąć z gniazdka przewód zasilający (np. drewnianym kijem
od szczotki), można wykręcić bezpieczniki by odłączyć dopływ prądu do
mieszkania,
- powiadom o zagrożeniu sąsiadów,
- nie wdychaj dymu – zasłoń usta mokrą tkaniną; jeżeli to możliwe –
zmocz swoje ubranie lub owiń ciało mokrą grubą tkaniną z naturalnych
materiałów (z lnu, wełny, bawełny itp.).
Gdy poczujesz gaz:
- zawiadom jak najszybciej pogotowie gazowe i administrację,
- powiadom sąsiadów,
- nie włączaj światła ani żadnych urządzeń elektrycznych,
- nie zapalaj zapałek czy zapalniczek,
- zamknij zawór gazu w mieszkaniu,
- otwórz szeroko okno,
- wyjdź na zewnątrz budynku.
Jak zachować się w razie pożaru
W przypadku powstania pożaru wszyscy zobowiązani są podjąć działania w celu jego likwidacji:
- zaalarmować niezwłocznie, przy użyciu wszystkich dostępnych środków osoby będące w strefie zagrożenia,
- wezwać straż pożarną.
Telefoniczne alarmowanie należy wykonać w następujący sposób:
Po wybraniu numeru alarmowego straży pożarnej 998 i zgłoszeniu się dyżurnego spokojnie i wyraźnie podaje się:
- swoje imię i nazwisko, numer telefonu, z którego nadawana jest informacja o zdarzeniu,
- adres i nazwę obiektu,
- co się pali, na którym piętrze,
- czy jest zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego.
Po podaniu informacji nie odkładać słuchawki do chwili potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia.
Przyjmujący może zażądać:
- potwierdzenia zgłoszenia poprzez oddzwonienie,
- dodatkowych informacji, które w miarę możliwości należy podać.
Przystąpić niezwłocznie, przy użyciu miejscowych środków gaśniczych
do gaszenia pożaru i nieść pomoc osobom zagrożonym w przypadku
koniecznym przystąpić do ewakuacji ludzi i mienia. Należy czynności te
wykonać w taki sposób aby nie doszło do powstania paniki jaka może
ogarnąć ludzi będących w zagrożeniu, które wywołuje u ludzi ogień i dym.
Panika może być przyczyną niepotrzebnych i tragicznych w skutkach
wypadków w trakcie prowadzenia działań ratowniczo gaśniczych. Dlatego
prowadząc jakiekolwiek działania w przypadku powstania pożar należy
kierować się rozwagą w podejmowaniu decyzji. Do czasu przybycia straży
pożarnej kierowanie akcją obejmuje kierownik zakładu pracy (właściciel
obiektu) lub osoba najbardziej energiczna i opanowana.
Jak ewakuować ludzi i mienie
Celem ewakuacji ludzi jest zapewnienie osobom szybkiego i
bezpiecznego opuszczenia strefy zagrożonej lub objętej pożarem. Do celów
ewakuacji ludzi służą korytarze – poziome drogi ewakuacji i klatki
schodowe – pionowe drogi ewakuacyjne, z których istnieje możliwość
bezpośredniego wyjścia na zewnątrz.
W czasie prowadzenia ewakuacji zabronione jest:
- dokonywanie jakichkolwiek czynności mogących wywołać panikę,
- przechodzenie w kierunku przeciwnym do kierunku ewakuacji,
- zatrzymywanie się lub tamowanie ruchu w inny sposób.
Osoby ewakuowane muszą podporządkować się poleceniom ratowników to
jest osobom prowadzącym ewakuację: strażacy, pracownikom służby
zabezpieczenia obiektu.
Poza ewakuacją ludzi niejednokrotnie zachodzi konieczność ewakuacji
mienia. Celem ewakuacji mienia jest zabezpieczenie cennych przedmiotów
oraz ważnych dokumentów przed zniszczeniem lub uszkodzeniem w przypadku
pożaru lub innego zagrożenia. Ewakuowane przedmioty i dokumenty należy
umieszczać, aby nie były narażone na zniszczenie lub uszkodzenie.
Działania ewakuacyjne muszą być prowadzone w sposób skoordynowany, nie
powodujący utrudnień w innych działaniach. Kierujący działaniami
powinien wstępnie określić pomieszczenia, z których należy wynieść
mienie.
Do pomieszczeń, z których należy ewakuować mienie w pierwszej
kolejności, jeśli istnieje taka możliwość bez narażenia życia i zdrowia
zalicza się:
- pomieszczenia bezpośrednio zagrożone pożarem, w których jest źródło ognia,
- pomieszczenia sąsiednie (w pionie i w poziomie) – możliwość
rozprzestrzeniania się pożaru lub uszkodzenia przez działanie wysokiej
temperatury i gazów popożarowych (dymu),
- pomieszczenia pod palącym się pomieszczeniem narażone na możliwość zalania w czasie akcji gaśniczej.
Domowe czujki dymu prosty sposób na zabezpieczenie domu przed pożarem. W
Polsce co roku, w pożarach domów jednorodzinnych ginie dziesiątki osób.
60-70% przypadków to ofiary zetknięcia z dymami i toksycznymi
produktami spalania, takimi jak tlenek węgla, chlorowodór, cyjanowodór.
Pomimo tego, że bezpośrednią przyczyną śmierci są najczęściej silnie
trujące produkty spalania i rozkładu termicznego, ciągle bardzo mało
popularne jest wyposażanie domów w czujki dymu.
Urządzenia te wprawdzie nie zapobiegają powstaniu pożaru, ale
skutecznie mogą zaalarmować lokatorów mieszkania, w którym powstał
pożar. Umożliwia to w wielu wypadkach szybkie opuszczenie objętego
pożarem domu oraz ugaszenie ognia w zarodku, co znacznie ogranicza
straty.
Prosta instalacja i łatwa konserwacja to dodatkowe atuty
przemawiające za zainstalowaniem czujki w każdym domu. W Polsce nie ma
obowiązku instalowania tego typu urządzeń w domach, tak jak ma to
miejsce w niektórych krajach na świecie. Należy się jednak zastanowić
„czy nie lepiej zapobiegać niż później leczyć”?