Lada dzień rozpoczną się kolejne prace konserwatorskie przy jednym z najcenniejszych zabytków Leska – XVII-wiecznej synagodze przy ulicy Berka Joselewicza. Tym razem odnowiona zostanie elewacja ściany od strony ulicy Moniuszki, wraz z detalami architektonicznymi, charakterystycznymi przyporami oraz stolarką okienną. Koszt tej inwestycji to 200 tys. złotych, z czego 61 000 zł pochodzi z dofinansowania Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a pozostała kwota to środki własne samorządu Gminy Lesko.
Dziedzictwo z serca Bieszczadów
Leska synagoga to jeden z najważniejszych śladów żydowskiego dziedzictwa w regionie. Wzniesiona w połowie XVII wieku, przez wieki pełniła funkcję centrum religijnego i kulturalnego miejscowej społeczności żydowskiej. Choć kilkukrotnie ucierpiała w wyniku działań wojennych, zachowała swój unikalny charakter. Po II wojnie światowej była kilkakrotnie restaurowana, a jej ostatni większy remont miał miejsce w latach 80. XX wieku.
Od 2022 roku Gmina Lesko konsekwentnie podejmuje działania zmierzające do przywrócenia synagodze jej dawnego blasku, pozyskując na ten cel środki zewnętrzne – krajowe i europejskie.
Etap po etapie – skuteczna strategia odnowy
Pierwszym krokiem były prace wykonane w 2022 roku w ramach projektu „Przebudowa Bieszczadzkiego Domu Kultury w Lesku oraz wykonanie prac konserwatorskich przy budynku synagogi w Lesku”. Wówczas przeprowadzono kompleksowe prace odwadniające i osuszające – założono opaskę drenażową oraz wykonano izolację przeciwwilgociową ścian fundamentowych. Równocześnie wyremontowano pomieszczenia biurowe i salę wystaw: usunięto część starych tynków i położono nowe – renowacyjne.
Całość inwestycji wyniosła 84 980,68 zł, z czego 72 233,57 zł pochodziło z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego, a 9 577,32 zł z Promesy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W 2023 roku przeprowadzono remont wieżyczki-baszty w elewacji południowo-zachodniej. Zakres prac obejmował m.in. wymianę konstrukcji drewnianej daszku z zachowaniem oryginalnej geometrii i wykonanie nowego pokrycia z blachy miedzianej – zgodnie z decyzją Konserwatora Zabytków. Inwestycja o wartości 139 500,00 zł została sfinansowana ze środków Programu Polski Ład.
W 2024 roku Gmina Lesko zrealizowała kolejny etap prac – konserwację elewacji frontowej budynku. Wykonano m.in. naprawę tynków z rekonstrukcją kamiennego reliefu Dekalogu Mojżesza oraz inskrypcji: „O, jakimże lękiem napawa to miejsce! Nic tu innego, tylko dom Boży”, konserwację kamiennych wazonów, gzymsów, krat kutych oraz remont stolarki okiennej, instalacji odgromowej i elementów blacharskich.
Całkowity koszt prac wyniósł 450 000 zł. Z tej kwoty 90 000 zł pochodziło z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a 218 025 zł z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków. Pozostałe środki zapewniła Gmina Lesko.
Prace trwają – i będą trwać
O wykonanych dotąd etapach renowacji i dalszych planach opowiedział na antenie TVP3 Rzeszów Burmistrz Leska, Adam Snarski, podkreślając zaangażowanie Gminy w ratowanie zabytku o ogromnym znaczeniu kulturowym i historycznym.
Łączna wartość przeprowadzonych do tej pory prac przekroczyła 870 000 złotych – to dowód na skuteczność w pozyskiwaniu zewnętrznych środków i konsekwentną realizację założonej strategii.
Samorząd nie ustaje w działaniach – trwają starania o kolejne dofinansowania, które umożliwią pełne odnowienie całej elewacji, a następnie wnętrza zabytkowego obiektu. W przyszłości planowany jest montaż nowoczesnego systemu wystawienniczego, który wzbogaci działalność Bieszczadzkiej Galerii Sztuki funkcjonującej w głównej sali dawnej synagogi.
To ważna i potrzebna inwestycja – zarówno z punktu widzenia dziedzictwa kulturowego, jak i rozwoju lokalnej oferty kulturalnej.